Orta Asya'da Selçuklular

Orta Asya’daki Selçuklu tarihi henüz ne Türkiye’de ne de Özbekistan’da bilimsel araştırma konusu olmamıştır. Bunun nedeni, Selçuklu tarihi araştırmacıları ve uzmanlarının öncelikle Selçuklu Devleti’nin doğuşunu işaret eden 1040’taki Dandanakan Muharebesi’nden sonraki döneme odaklanmış olmalarıdır. 1040’ta Selçuklu Devleti kurulmadan önce, Oğuzlar ve Selçuklu Türkleri yaklaşık 80 yıl boyunca Harezm ve Maveraünnehir’de yeni bir vatan aramışlardı. 961’de Oğuz devletinin başkenti Yengikent’ten Cend’e taşındığında, Oğuzlar Harezm ve Maveraünnehir’e doğru göç etmeye başladılar. Dandanakan Muharebesi’ne kadar, Oğuz boyları bu coğrafi bölgelerde yaşadılar. 1040’ta Selçuklu Devleti kurulduktan sonra, Türklerin Maverâünnehir’den Anadolu’ya göç tarihi başladı. Ancak Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan ve parçalanma sürecinden önce gerçekleşen tarihi olaylar da özellikle Orta Asya’da gerçekleşmiştir. Ayrıca Selçuklu dönemi İslam medeniyetinin geliştiği bir dönem olarak görülmektedir. Buradan hareketle, tarihi Selçuklu Devleti topraklarında yaşayan Türk halklarını birbirine bağlayan birçok yönün olduğu söylenebilir. Bu yönlerden bazıları bugün bile hala derin araştırma ve keşif gerektirmektedir. Bu nedenle, 18-20 Haziran 2025 tarihlerinde Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Enstitüsü ve Ürgenç Devlet Üniversitesi Sosyo-Ekonomik Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü ortaklığı ile Orta Asya’da Oğuzlar ve Selçuklular” konulu uluslararası sempozyum düzenleyeceğini bildirmek isteriz. Sempozyum aşağıdaki konular kapsamında gerçekleştirilecektir:

❖ Selçuklular ve Oğuzların Maveraünnehir’e gelişi ve hareket yolları;
❖ Selçuklulardan önce Maveraünnehir’deki Oğuzlar;
❖ Samanîler döneminde Oğuz Türkleriyle ilişkiler;
❖ Afrikîler döneminde Harezm-Oğuz ilişkileri;
❖ Oğuzların İslamlaşmasında Maveraünnehir halklarının rolü;
❖ Semerkant ve Buhara bölgelerindeki ilk Selçuklular;
❖ Harezm’deki Oğuzlar, Horasan’a göçleri ve bunun nedenleri;
❖ Ali Tekin ve Selçuklular;
❖ Selçuklular ve Abbasiler arasındaki ilişkiler;
❖ Selçuklular ve İsmaililer;
❖ Maveraünnehir’de Selçuklular ve Karahanlılar arasındaki ilişkiler;
❖ Maveraünnehir’de Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular arasındaki rekabet;
❖ Selçukluların Maveraünnehir ve Harezm’e seferleri;
❖ Sultan Alparslan döneminde Karahanlıların Maverâünnehir politikası;
❖ Sultan Melikşah döneminde Karahanlıların Maverâünnehir politikası;
❖ Sultan Sencer döneminde Maverâünnehir’de siyasi durum;
❖ Sultan Sencer ile Harezmşahlar arasındaki ilişkiler;
❖ Maverâünnehir’de Harezmşahlar ile Selçuklular arasındaki siyasi rekabet;
❖ Selçuklular ile Harezmşahlar (Şafii/Eş’ari – Hanefi/Mu’tezile) arasındaki ideolojik çatışma
❖ Selçuklular ile Karahitaylar arasındaki Katvan Savaşı ve Maverâünnehir’e etkisi;
❖ Karahanlılar, Selçuklular ve Harezmşahlar döneminde Maverâünnehir’de bilimsel ve kültürel hayat;
❖ Karahanlılar, Selçuklular ve Harezmşahlar döneminde Maverâünnehir’in entelektüel mirası (felsefe-teoloji-tasavvuf);
❖ Maverâünnehir’deki Selçukluların kültürel mirası, sanatı ve mimarisi;
❖ Harezmşahlar, Çigatay ulusu ve Timurlular’ın yazılı kaynaklarında Selçuklular;
❖ Özbekistan’daki Selçukluların el yazmaları ve kaynakları;
❖ Özbekistan’daki Selçukluların tarih yazımı;
❖ Yabancı çalışmalarda Selçukluların tarihi

Saljuqiylarning Markaziy Osiyodagi tarixi Turkiyada ham, O‘zbekistonda ham hali-hanuz ilmiy tadqiqot mavzusi bo‘lmagan. Chunki Saljuqiylar tarixi tadqiqotchilari va mutaxassislari asosiy e’tiborini 1040-yildagi Dandanaqon jangidan, ya’ni Saljuqiylar davlati paydo bo‘lgan davrdan keyingi tarixga qaratib kelishgan. Oʻgʻuzlar va Saljuqiy turklari 1040-yilda Saljuqiylar davlatini barpo etishdan oldin, tahminan 80 yil davomida Xorazm va Movarounnahrda yangi vatan izlab yurganlar.

961-yilda Oʻgʻuzlar davlati poytaxti Yangikentdan Jandga koʻchirilgach, o‘g‘uzlarning Xorazm va Movarounnahrga siljishi boshlanadi. Dandanaqon jangigacha o‘g‘uz qabilalari shu geografik kengliklarda yashab yurganlar. 1040-yilda Saljuqiylar davlati tashkil etilgandan soʻng turklarning Movarounnahrdan Anadoluga koʻchish tarixi boshlanadi. Biroq Saljuqiylar davlatining tashkil topguniga qadar boʻlgan tarixiy voqealar ham, davlatning parchalanish jarayoni ham aynan Markaziy Osiyoda kechdi.

Shuningdek, Saljuqiylar davri islom sivilizatsiyasi gullab-yashnagan davr sifatida namoyon bo‘ladi. Shulardan kelib chiqib aytish mumkinki, tarixiy Saljuqiylar davlati hududida yashagan turkiy xalqlarni bir-biri bilan bog‘lab turuvchi ko‘plab jihatlar mavjud. Ularning ayrimlari hozirgi kunga qadar chuqur tadqiqot va izlanishlarni talab qiladi.

Shu boisdan, Sizga shuni ma’lum qilamizki, 2025 yilning 18-20 İyun kunlari Urganch davlat universiteti Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar fakulteti “Tarix” kafedrasi tomonidan “Markaziy Osiyoda O‘g‘uzlar va Saljuqiylar” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya o‘tkaziladi.

Konferensiyada quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha sho‘balarda ish olib borilishi rejalashtirilgan:

• Saljuqiylar va oʻgʻuzlarning Movarounnahrga kelishi va harakat yoʻllari;
• Saljuqiylar davridan oldin Movarounnahrda o‘g‘uzlar;
• Somoniylar davrida oʻgʻuz turklari bilan aloqalar;
• Afrig‘iylar davrida Xorazm – O‘g‘uz munosabatlari;
• O‘g‘uzlarning islomlashuvida Movarounnahr xalqlarining o‘rni;
• Samarqand va Buxoro viloyatlaridagi ilk saljuqiylar;
• Xorazmdagi o‘g‘uzlar, ularning Xurosonga ko‘chishi va buning sabablari;
• Ali Tekin va Saljuqiylar;
• Saljuqiylar va Abbosiylar xalifaligi munosabatlari;
• Saljuqiylar va ismoiliylar;
• Movarounnahrda Saljuqiylar va Qoraxoniylar munosabatlari;
• Movarounnahrda Qoraxoniylar, G‘aznaviylar va Saljuqiylar raqobati;
• Saljuqiylarning Movarounnahr va Xorazmga yurishlari;
• Sulton Alparslon davrida Movarounnahrda Qoraxoniylar siyosati;
• Sulton Malikshoh davrida Movarounnahrda Qoraxoniylar siyosati;
• Sulton Sanjar davrida Movarounnahrda siyosiy vaziyat;
• Sulton Sanjar va Xorazmshohlar o‘rtasidagi munosabatlar;
• Movarounnahrda Xorazmshohlar va Saljuqiylar o‘rtasidagi siyosiy raqobat;
• Saljuqiylar va Xorazmshohlar o‘rtasidagi fikriy qarama-qarshilik (shofe’iy/ash’ariy – hanafiy/mu’taziliy)
• Saljuqiylar va Qoraxitoylar oʻrtasidagi Qatvon jangi va uning Movarounnahrga taʼsiri;
• Qoraxoniylar, Saljuqiylar va Xorazmshohlar davrida Movarounnahrda ilmiy-madaniy hayot;
• Qoraxoniylar, Saljuqiylar va Xorazmshohlar davrida Movarounnahrda tafakkur merosi (falsafa-teologiya-tasavvuf);
• Saljuqiylar davrining Movarounnahrdagi madaniy merosi, sanʼati va meʼmorchiligi;
• Xorazmshohlar, Chig‘atoy ulusi va Temuriylar davriga oid yozma manbalarda Saljuqiylar;
• O‘zbekistonda Saljuqiylar davriga oid qo‘lyozmalar va manbalar;
• O‘zbekistonda Saljuqiylar davri tarixshunosligi;
• Xorijiy tadqiqotlarda Saljuqiylar davri tarixi

The history of the Seljuks in Central Asia has not yet been a subject of scientific research either in Turkey or Uzbekistan. This is because researchers and specialists on Seljuk history have primarily focused on the period after the Battle of Dandanaqan in 1040, which marks the emergence of the Seljuk State. Before the establishment of the Seljuk State in 1040, the Oghuz and Seljuk Turks had spent around 80 years searching for a new homeland in Khorezm and Transoxiana.

In 961, when the capital of the Oghuz state was moved from Yangikent to Jand, the Oghuz began migrating toward Khorezm and Transoxiana. Up until the Battle of Dandanaqan, the Oghuz tribes lived in these geographical regions. After the establishment of the Seljuk State in 1040, the history of the migration of the Turks from Transoxiana to Anatolia began. However, historical events that took place before the formation of the Seljuk State and the process of its fragmentation also occurred specifically in Central Asia.

Furthermore, the Seljuk period is seen as a time when Islamic civilization flourished. From this, it can be said that there are many aspects that connect the Turkic peoples living in the territory of the historical Seljuk State. Some of these aspects still require deep research and exploration to this day.

Therefore, we would like to inform you that on June 18-20, 2025, the Department of “History” of the Faculty of Socio-Economic Sciences at Urgench State University will hold an international scientific and practical conference on the topic “The Oghuz and Seljuks in Central Asia”.

The conference will be conducted in the following sections:

• The arrival of the Seljuks and Oghuzs in Transoxiana and their routes of movement;
• The Oghuzs in Transoxiana before the Seljuks;
• Relations with the Oghuz Turks during the Samanid era;
• Khorezm – Oghuz relations during the Afrigid era;
• The role of the peoples of Transoxiana in the islamization of the Oghuz;
• The first Seljuks in the Samarkand and Bukhara regions;
• The Oghuzs in Khorezm, their migration to Khorasan and the reasons for this;
• Ali Tekin and the Seljuks;
• Relations between the Seljuks and the Abbasid Caliphate;
• The Seljuks and the Ismailis;
• Relations between the Seljuks and the Karakhanids in Transoxiana;
• The rivalry between the Karakhanids, Ghaznavids and Seljuks in Transoxiana;
• The Seljuks’ campaigns in Transoxiana and Khorezm;
• The policy of the Karakhanids in Transoxiana during the reign of Sultan Alparslan;
• The policy of the Karakhanids in Transoxiana during the reign of Sultan Malikshah;
• The political situation in Transoxiana during the reign of Sultan Sanjar;
• Relations between Sultan Sanjar and the Khorezmshahs;
• Political rivalry between the Khorezmshahs and the Seljuks in Transoxiana;
• The ideological confrontation between the Seljuks and the Khorezmshahs (Shafi’i /Ash’ari – Hanafi/Mu’tazilah)
• The Battle of Qatvan between the Seljuks and the Karakhitai and its impact on Transoxiana;
• Scientific and cultural life in Transoxiana during the reign of the Karakhanids, Seljuks and Khorezmshahs;
• The intellectual heritage (philosophy-theology-sufism) of Transoxiana during the Karakhanids, Seljuks and Khorezmshahs;
• The cultural heritage, art and architecture of the Seljuks in Transoxiana;
• The Seljuks in written sources of the Khorezmshahs, the Chigatai ulus and the Timurids;
• Manuscripts and sources of the Seljuks in Uzbekistan;
• Historiography of the Seljuks in Uzbekistan;
• The history of the Seljuks in foreign studies.